Çizgili Pijamalı Çocuk

Oku & Yorum Kitap Kulübü'nün Mayıs ayı için seçtiği kitap "Çizgili Pijamalı Çocuk" oldu. Kitap ve yazarı ile ilgili yaptığım incelemeyi paylaşmak istiyorum.

Dünya tarihini incelediğimizde insanlığın yönünü değiştiren birçok olay olduğunu görürüz. Bunların bazısı karanlık bazısı aydınlıktır. İnsanlık tarihinde yaşanan karanlık dönemlerden biri de Naziler dönemidir. Adolf Hitler, Almanların adını bile söylemeye utandığı (onun ideolojisini savunan ırkçılar hâlâ var) dünya tarihinde en acımasız diktatörlerden biri olarak yerini almaktadır. Hayatına dair birçok şey anlatılır. Onunla ilgili kesin olarak söyleyeceğimiz bir gerçek vardır. Savunduğu ideolojisi, II. Dünya Savaşı'nda Avrupa'da birçok insanın ölümüne neden olmuştur.

Nazi dönemlerini konu alan film/dizi, kitap, belgesel her zaman dikkatimi çekmiştir. Yaşanmış olaylardan yola çıkılarak anlatılan acı hikâyelerin filmi, kitabı, belgeseli...İnsanlık olarak geçmişten ders alıyor muyuz? Maalesef almıyoruz. Günümüzde birtakım ideolojiler uğruna insanlar yine ötekileştiriliyor ve yine öldürülüyor. Bu kitabı okuduktan sonra ilk aklıma gelen savaşın kazananlarının olmadığı düşüncesi oldu. Savaşın bedelini en ağır şekilde ödeyenlerin çocuklar olduğunu düşünüyorum. Savaş olgusunun çocuklar üzerinde oluşturduğu fiziksel ve ruhsal tahribat ülkelerin geleceğini olumsuz yönde etkilemektedir. Nitekim bunun sonuçlarını geçmişte yaşananlardan ve şimdi savaş içerisinde olan ülkelerin durumlarından görebiliyoruz. Ele aldığımız bu kitabın verdiği mesajlardan biri de bu idi.

Yazarı

John Boyne, 30 Nisan 1971 tarihinde İrlanda'da dünyaya gelmiştir.

• Dublin Trinity Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun olmuştur.

• Norwich’deki East Anglia Üniversitesi’nde yaratıcı yazarlık dersleri almıştır ve buradaki çalışmalarıyla Curtis Brown Ödülü'ne layık görülmüştür.

• Kısa öyküler yazarak edebiyat hayatına başlamıştır ve yaklaşık 70 kısa öyküsü yayımlanan John Boyne’un ilk hikâyesi The Entertainments Jar (Eğlenceler Kavanozu) İrlanda’da Hennessy Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilmiştir.

Eserleri

• Çizgili Pijamalı Çocuk

• Olduğun Yerde Kal

• Zirvenin Dibindeki Çocuk

• Yanlışlıkla Dünyanın Öbür Ucuna Uçan Çocuk

• Ormanın Kalbindeki Çocuk

• Romanovlar'ın Son Evi

• Asker Doğmayanlar

• A Ladder to the Sky (Boyne, 2000).

Kitap Analizi

Konusu

Kitabın konusu; II. Dünya Savaşı sırasında bir Nazi subayının dokuz yaşında olan oğlu Bruno ile toplama kampında esir bulunan dokuz yaşında olan Shmuel'in dostlukları üzerinden savaş olgusu ve o dönemde yaşanılanlar anlatılmaktadır. Hikâye, Bruno'nun Nazi subayı olan babasının tayininin Polonya'ya (Auschwitz) çıkması ile başlar. Berlin gibi canlı bir yerden ıssız bir yere gelen Bruno ve ailesi yalnızlıklarını gidermenin yollarını ararlar. Ailenin fertleri taşınmadan memnun değildir. Bruno can sıkıntısını gidermek için evlerinin karşısında bulunan tel örgülerin olduğu yerde yürüyüş yapmaya başlar. Yine bir gün yürüyüş yaparken tel örgünün kamp tarafında yere bağdaş kurarak oturmuş Shmuel ile karşılaşır ve muhabbetleri o günden sonra başlar. Savaş olgusunun okuyucuda oluşturduğu olumsuz duygular çok sömürülmeden, Bruno ve Shmuel'in dostlukları üzerinden ele alınması çocukların kitabı anlamasını kolaylaştırmıştır. Ayrıca o yaşlardaki çocukların araştırmacı, meraklı, oynamayı seven yönleri Bruno ve Shmuel'in karakteristik özelliklerinde yansıtılmaktadır. Kitabın verdiği önemli mesajlardan biri de "Çocuk Hakları" konusuna vurgu yapmasıdır. Aynı yaşlarda, aynı fiziksel özelliklere sahip olması beklenen (Shmuel toplama kampındaki şartlar nedeniyle dokuz yaşındaki çocuğun fiziksel özelliklerine sahip değil) iki çocuğun farklı şartlarda yaşaması okuyucuların dikkatini çekmektedir ve çocuk hakları konusunda düşünmeye yönlendirmektedir.

Yaş Grubu

Kitap, çocuk edebiyatında yer almaktadır ve 12 yaş üzerine seslenmektedir. Yazar, kitabın arka kapağında bununla ilgili şöyle bir açıklama yapmaktadır:

Bu kitabı okumaya başladığınızda, Bruno adında dokuz yaşındaki bir çocukla yolculuğa çıkacaksınız (ama bu kitap dokuz yaşındakiler için değil). Ve er geç Bruno ile beraber bir tel örgüye varacaksınız.

Üslup

Kitabın üslubunun çocuklar açısından anlaşılabilir olduğunu düşünüyorum. Bruno ve Shmuel'in tanışmaları esnasında birbirlerine isimlerini söylediklerinde isimlerinin kendilerinde çağrıştırdığı hissi, dile getirme şekilleri çok hoşuma gitmişti. Yazar, o yaştaki çocukların zihinlerinde kavramları nasıl algıladığını göstermeye çalışmıştır.

Alıntılar

Kitapta çok beğendiğim kısımlar oldu. Hepsini burada paylaşmıyorum fakat çocukların dünyasını tanımak adına bazı kısımları yetişkinler olarak anlamamız gerektiğini düşünüyorum.

'Ben hata yaptığımda cezalandırılıyorum.' diye ısrar etti Bruno. Çocuklar için geçerli olan kuralların, kuralları koyan onlar olduğu halde, büyüklere uygulanmadığı gerçeği onu fena sinirlendirmişti.

Tam olarak fark neydi? Kendi kendine düşündü: Hangi insanların çizgili pijama, hangilerinin üniforma giyeceğine kim karar vermişti?

Doğru kostümü giyersen; kendini, rolünü yaptığın kişi gibi hissedersin, derdi hep.

Kitabın 2008 yılında Mark Herman tarafından uyarlanan filmi çekilmiştir. Kitabın ve filmin konu bütünlüğü hemen hemen aynıdır. Kitabı okuduysanız filmi izlemenizi tavsiye ederim. Okurken hissettiğiniz duyguları filmi izleme sürecinde de yaşıyorsunuz.

Kitapla ilgili hazırladığım sunumu incelemek isterseniz buradan erişebilirsiniz.

Kaynakça:

Boyne, J. (2000). 27 Nisan 2021 tarihinde https://johnboyne.com/ adresinden erişilmiştir.

Boyne, J. (2020). Çizgili pijamalı çocuk. İstanbul: Tudem Yayınları.